Trong đó, tình hình đặc biệt phức tạp ở một số cảng châu Âu và đang lan rộng sang châu Á.

Nguyên nhân chính của tình trạng tắc nghẽn cảng biển này được cho là do sự chuyển hướng ở Biển Đỏ, dẫn đến chi phí vận chuyển tăng lên và gây ra hiệu ứng lan tỏa trên toàn thị trường.

Theo số liệu thống kê của hãng nghiên cứu thị trường vận tải biển Linerlytica, 60% trong số các tàu đang chờ cập cảng thuộc về khu vực châu Á. Trong đó, cảng container của Singapore - cảng lớn thứ hai thế giới - đang rơi vào tình trạng tắc nghẽn tồi tệ nhất kể từ đại dịch COVID-19, với gần 0,5 triệu tàu container đang chờ vào hoặc rời cảng.

Ông Tan Hua Joo - Giám đốc hãng nghiên cứu Linerlytica - nói: "Chúng ta đang chứng kiến tình huống rất nghiêm trọng. Thời gian chờ đợi để vào cảng Singpore thông thường là chưa đầy một ngày và trong hầu hết các trường hợp là cập bến khi đến nơi. Nhưng hiện tại tàu đang đợi tới một tuần".

Thời gian chờ tại các cảng của Malaysia, Trung Quốc cũng tăng lên, trong đó bận rộn hơn cả là cảng Thượng Hải và Thanh Đảo.

Bên cạnh đó, các công ty vận chuyển hàng hóa quốc tế cho rằng mùa cao điểm vận tải biển đến sớm hơn dự kiến - bắt đầu từ tháng 5 thay vì tháng 6 như thông thường - đã làm trầm trọng hơn tình trạng tắc nghẽn. Điều này là do các nhà sản xuất và nhà bán lẻ muốn vận chuyển hàng hóa về kho lưu của mình sớm hơn so với mọi năm, khi dự đoán nhu cầu có thể tăng mạnh mẽ hơn.

Các hãng tàu đã gia tăng giá cước vận tải và thêm các khoản phụ phí mới nhằm bù đắp các thiệt hại do tình trạng tắc nghẽn cảng gây ra. Giá cước vận tải toàn cầu đã tăng hơn 30% chỉ riêng trong tháng trước.

Ông Song Seng Wun - nhà tư vấn kinh tế thuộc Tập đoàn CGS International - chia sẻ: "Nếu bạn là chủ tàu và người khai thác container, bạn sẽ bắt đầu mỉm cười khi lợi nhuận quay trở lại. Đối với người tiêu dùng - như bạn và tôi, vấn đề là giá cước giao ngay sẽ tăng cao đến đâu. Bây giờ nó đã bằng 1/3 mức độ trước đại dịch. Chúng ta sẽ có những món đồ cho dịp Giáng sinh với giá đắt hơn rất nhiều".

Các chuyên gia dự báo tình trạng ùn tắc ở các cảng của châu Á sẽ chưa giảm bớt trong ngắn hạn, vì vậy giá cước vận chuyển container sẽ neo cao cho đến quý III năm nay.

Tình trạng tắc nghẽn nghiêm trọng trong thời gian gần đây đã buộc một số hãng tàu phải hủy các chuyến ghé cảng Singapore theo kế hoạch.

Các nhà phân tích cho rằng tình trạng này có thể kéo dài trong nhiều tháng vì nó cũng ảnh hưởng đến các cảng lân cận ở khu vực, gây ra tình trạng trì hoãn và gián đoạn vận tải biển quốc tế.

Về mặt kinh tế, tình trạng tắc nghẽn có thể làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu, gia tăng chi phí sản xuất, vận chuyển và khan hiếm một số mặt hàng thiết yếu.

Tại Singapore, giới chuyên môn nhận định các ngành sản xuất - đặc biệt là điện tử tiêu dùng hoặc xe điện - sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Nguyên nhân là vì các nhà sản xuất này thường dựa vào vận tải đường biển nhằm gửi và nhận nguyên liệu thô cần thiết để sản xuất.

Các công ty thương mại điện tử bán những mặt hàng gia dụng lớn như đồ nội thất cũng đối mặt với sự chậm trễ trong việc giao nhận hàng hóa.

Trên thực tế, các cơ quan chức năng của Singapore đã dự báo về khả năng này và đã có kịch bản ứng phó từ sớm.

Cuối năm 2023, Bộ Công Thương, Cơ quan Quản lý cảng biển và hàng hải và Cơ quan Quản lý cảng Singapore đã làm việc với nhau để bổ sung thêm nhân lực và năng lực xử lý container, trong đó chú trọng giải pháp sử dụng công nghệ AI và Internet kết nối vạn vật, đồng thời vận hành lại các bến đỗ đã đóng cửa trước đây ở Keppel. Ngoài ra, Singapore dự kiến cũng sẽ đưa vào hoạt động ba bến đỗ mới tại cảng Tuas vào cuối năm nay.

Hiện tại, các cơ quan chức năng của Singapore đang tích cực hợp tác với các hãng tàu để xử lý các lượt tàu tăng cao trong giai đoạn này.

Các hãng vận chuyển lớn tại địa bàn khuyến cáo hiện họ đang ưu tiên hàng hóa gấp và có giá trị cao. Do đó, các doanh nghiệp trong nước cần tính toán lộ trình và thời gian phù hợp khi có kế hoạch xuất nhập khẩu hàng hóa...

Việc chuỗi cung ứng vận tải biển bị tắc nghẽn sẽ có tác động lan tỏa tới thị trường, nhưng cũng tạo ra cơ hội. Đơn cử như việc các hãng tàu - để giảm tải cho cảng Singapore đang bị tắc nghẽn - đã chuyển hướng sang những các cảng nước sâu có khả năng tiếp nhận tàu cỡ lớn của những quốc gia khác trong khu vực, trong đó có Việt Nam. Trên thực tế, khu vực cảng Bà Rịa - Vũng Tàu trong nửa đầu năm nay cũng đã ghi nhận thêm 10 hãng tàu mới cập cảng.