Cuộc tấn công của Moscow theo hai hướng vào tỉnh Kharkov diễn ra sau một số tháng khó khăn nhất đối với lực lượng Ukraine, vốn bị căng thẳng và kiệt sức sau một chiến dịch mùa đông và đầu mùa xuân tàn khốc với tình trạng thiếu đạn dược nghiêm trọng.

Cuộc tấn công ban đầu đặc biệt gây choáng váng cho Kiev, khi lực lượng Moscow nhanh chóng chiếm lại các khu vực từng bị quân đội Ukraine phản công giành được năm 2022.

Tuy nhiên, chỉ hai tuần sau khi bắt đầu, chiến dịch của Nga đã chững lại do vấp phải sự phản kháng quyết liệt từ một số lữ đoàn tinh nhuệ và các đơn vị tăng viện được Ukraine điều động từ mặt trận phía đông và phía nam.

Ngay sau đó, Kiev tuyên bố rằng, kể từ ngày 13/6, lực lượng của họ đã tiến hành phản công ở một số khu vực, đặc biệt là xung quanh thành phố biên giới Volchansk.

Trước đó, vào ngày 8/6, Tổng thống Volodymyr Zelensky tuyên bố Moscow đã "thất bại" trong cuộc tấn công vào Kharkov, đồng thời nói thêm rằng lực lượng Kiev đang "kìm chân và tiêu diệt" đối phương trong khu vực một cách hiệu quả.

Việc đưa ra đánh giá về việc Nga thất bại hay thành công phụ thuộc vào mục tiêu chiến lược ban đầu của chiến dịch. Các nhà phân tích và quan chức nói chung đều nhất trí rằng lực lượng Moscow có rất ít hoặc không có cơ hội - và do đó không có ý định - thực sự bao vây hoặc tiến vào Kharkov.

Khó có thể nói chính xác Moscow thực sự hy vọng tiến xa đến đâu, nhưng cuộc tấn công này thường được các chuyên gia định hình trong bối cảnh lớn hơn là họ nỗ lực đẩy Ukraine vào tình thế bất lợi mang tính chiến lược, tiếp nối chuỗi khó khăn bởi các vấn đề nhân lực kinh niên.

Chuyên gia quân sự Rob Lee, thành viên cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại, nói với Kyiv Independent: "Không có gì đáng ngạc nhiên khi cuộc tấn công Kharkov không tiến xa đến vậy, ngay từ đầu Ukraine đã điều động một số đơn vị để tăng cường khả năng phòng thủ ở đó".

"Vấn đề quan trọng hơn là Nga có thể tiến xa đến đâu ở nơi khác? Liệu họ có thể tận dụng điều đó không? Và tôi không nghĩ họ đã thực sự tận dụng được lợi thế", ông nói.

Theo kênh Deep State có liên hệ với Tổng cục Tình báo quốc phòng Ukraine (GRU), các lực lượng Moscow đã chiếm được ít nhất 183km2 lãnh thổ Ukraine ở Kharkov, với nhiều khu vực được coi là "vùng xám" đang tranh chấp.

Thắng lợi của Moscow được chia đều cho hai trục. Ngay phía bắc Kharkov, quân đội Nga đã tiến được tối đa khoảng 10km, cuối cùng bị chặn lại bên ngoài làng Liptsy, cách khu phố Bắc Saltivka ở ngoại ô Kharkov khoảng 20km.

Việc Nga không thể tiến gần hơn có nghĩa là Kharkov vẫn nằm ngoài tầm bắn của tất cả các loại pháo thông thường cũng như pháo phản lực phóng loạt Grad của Nga.

Ở trục khác xa hơn về phía đông, giao tranh vẫn tiếp diễn ở Volchansk, hơn 70% trong số đó nằm dưới sự kiểm soát của lực lượng Kiev, theo Nazar Voloshyn, người phát ngôn của nhóm lực lượng tác chiến - chiến lược Khortysia của Ukraine.

Phối hợp tốt với các cuộc tấn công điện tử được cho là đã vô hiệu hóa liên lạc Starlink của một số đơn vị Ukraine bảo vệ thị trấn, cuộc tấn công của Nga đã nhanh chóng đạt được thành công bước đầu, phần lớn nhờ vào việc thiếu các tuyến phòng thủ được chuẩn bị phù hợp ở dọc biên giới.

Tuy nhiên, như chuyên gia Lee lập luận, việc thiếu các cuộc tấn công binh chủng hợp thành quy mô lớn và việc tiếp tục phụ thuộc vào những nhóm xung kích bộ binh nhỏ cuối cùng đã hạn chế tiến trình tấn công mà lực lượng Moscow có thể đạt được.

Ông Lee cho biết: "Nga vẫn gặp vấn đề về mở rộng quy mô hoạt động vì thiếu lãnh đạo và thiếu đào tạo. Họ đang bị tổn thất nặng nề trong cuộc chiến, thiếu thời gian để các đơn vị hợp luyện cùng nhau, vì vậy chất lượng của từng đơn vị rất khác biệt".

Cuối cùng, ông Lee cho biết, việc Ukraine điều động một số đơn vị có khả năng chiến đấu cao nhất tới mặt trận đã giúp ngăn chặn thành công cuộc tấn công của Nga.

Các lữ đoàn được Kiev cử đến Kharkov bao gồm Lữ đoàn cơ giới 42, Lữ đoàn xung kích 92 và Lữ đoàn Khartiia của Vệ binh Quốc gia, tất cả đều đã chiến đấu trong nhiều tháng tại các điểm nóng ở Donetsk, cũng như Lữ đoàn tấn công đường không số 82, vốn đã chiến đấu trong nhiều tháng, đóng vai trò dẫn đầu trong cuộc phản công miền Nam mùa hè năm ngoái.

Ông Lee nói: "Khi chúng tôi bắt đầu hiểu rõ hơn về những gì đã xảy ra, rõ ràng là Ukraine sẽ có thể cầm cự được".

Một bằng chứng cụ thể là tính đến ngày 1/7, lực lượng Ukraine đã giành lại được chỗ đứng ở cực nam của phần phía bắc Volchansk (phía bắc sông Volchya).

Chuyên gia Lee nói, buộc Ukraine phải rút các lữ đoàn tinh nhuệ nhất của mình ra khỏi cuộc chiến ở tỉnh Donetsk chính xác là điều mà Nga mong muốn khi mở mặt trận mới ở phía bắc Kharkov. "Vấn đề quan trọng hơn là liệu việc điều động tất cả các đơn vị này về phía bắc có đặt Ukraine vào tình thế dễ bị tổn thương hơn ở nơi khác hay không?", ông nói.

Theo đó, thước đo chân thực về sự thành công của Moscow không phải tại Kharkov mà ở Donetsk, nơi nhiều cuộc tấn công của họ được phát động vào mùa xuân vẫn tiếp tục ở cường độ cao.

Ở tây bắc thành phố Avdiivka, lực lượng Moscow tiếp tục mở rộng vùng kiểm soát trên một khu vực rộng lớn xung quanh làng Ocheretine, nơi một bước đột phá cục bộ vào tháng 4 đã giúp họ có bàn đạp để giành được một số lãnh thổ nhanh nhất kể từ mùa hè năm 2022. Hiện tại, họ chỉ còn cách đường cao tốc quan trọng giữa các thành phố Pokrovsk và Kostiantynivka chừng 10km.

Cách điểm nổi bật Ocheretine khoảng 40km về phía bắc, cuộc tấn công của Moscow vào thành phố chiến lược quan trọng Chasov Yar cũng đã đạt được tiến bộ, mặc dù họ vẫn chưa thể tiến vào thành phố hoặc vượt qua kênh Siverskyi Donets - Donbas.

Ông Lee nói: "Nguy cơ với Ukraine là song song với cuộc tấn công Kharkov là lực lượng Moscow có thể giành được chỗ đứng ở Chasov Yar. Một khi họ tiến vào các thành phố, việc ngăn chặn họ sẽ trở nên khó khăn hơn, trái ngược với khi họ vẫn đang băng qua vùng đất trống".

Lực lượng Nga cũng đã tiến vào các khu vực khác, bao gồm thành phố Krasnogorivka phía tây Donetsk và làng Staromaiorske ở tiền tuyến phía nam.

Nhưng nhìn chung, chuyên gia Lee nói, những thắng lợi kể trên không dẫn đến sự sụp đổ lớn hơn ở mặt trận phòng thủ của Ukraine. Ông nói: "Trường hợp xấu nhất đã không xảy ra".

Vào ngày 8/6, Thống đốc Kharkov Oleh Syniehubov tuyên bố rằng các hoạt động tấn công của Nga trong khu vực đã "giảm bớt".

Theo số liệu công khai từ Bộ Tổng tham mưu Ukraine do Gwara Media tổng hợp, kể từ khi cuộc tấn công bắt đầu, Moscow đã mất gần 2.500 quân và hơn 500 thiết bị trong khu vực.

Chuyên gia Lee cho biết, việc Ukraine tái triển khai thành công các đơn vị chiến đấu tới Kharkov và ổn định mặt trận có nghĩa là khu vực này không chỉ dễ phòng thủ hơn trong tương lai mà các đơn vị đó có thể sớm được chuyển trở lại các khu vực có mức độ ưu tiên cao hơn.

Ông nói: "Ukraine hiện có thể rút một số đơn vị tinh nhuệ này hoặc có thể phát triển một lực lượng luân chuyển tốt hơn ở đó".

Tuy nhiên, các vấn đề nhân lực tổng thể vốn đang gây khó khăn cho quân đội Ukraine có vẻ sẽ vẫn còn trong tương lai gần, ít nhất là cho đến khi quá trình huấn luyện hàng chục nghìn binh sĩ mới theo luật động viên vừa ban hành của Ukraine có thể kết thúc vào cuối mùa hè.

Chuyên gia Lee nhận định: "Cuối cùng thì Ukraine vẫn gặp phải vấn đề là việc triển khai từng tiểu đoàn từ những lữ đoàn theo các hướng khác nhau như một phương pháp chữa cháy, và có những vấn đề lâu dài nảy sinh khi làm thế".

Ông nói: "Tôi nghĩ các ưu tiên nói chung của Moscow vẫn là Pokrovsk (Avdiivka) và Donetsk. Việc đưa một số đơn vị xâm nhập vào những nơi khác trên biên giới có ý nghĩa như một sự đánh lạc hướng, nhằm rút bớt nguồn dự trữ của Ukraine".